Zgjedhimi i foljeve

Foljet gjende në formën e tyre themelore në fjalor, d.m.th. H. në paskajore.
Në paskajore, foljet mbarojnë në -en ( machen - bëj) ose -n (wandern-endem).

Po të heqeim mbaresën paskajore, mbeten vetëm rrënja - mach-, wander
. Rrënja e foljes merr në çdo vetë një mbaresë tjetër.

Shumica e foljeve marrin mbaresat si në vijim:

Për shembull. (p.sh.)

Format e disa foljeve duhet të mësohen përmendësh.

Nëse rrënja e foljes është:

• -s- → reis-en (= të udhëtojsh)
• -ss- → küss-en (= të puthësh)
• -ß- → heiß-en (= të quhesh)
• -z- → duz-en (= të thirrësh dikend me ti)
• -tz- → sitz-en (= të thirrësh dikend me Ju)

në vetën e 2. njejës (du) merr mbaresën - t

Nëse rrënja e foljes është:

• -t- → arbeit-en (= të punojsh)
• -d- → bad-en (= të lahesh)
• -tm- → atm-en (= të marrësh frymë)
• -chn- → zeichn-en (= të vizatojsh)
• -ffn- → öffn-en (= të hapësh)

në vetën e 2. njejës (du) merr mbaresën -est,
në vetën e 3. njejës (er, sie, es) merr mbaresën - et,
në vetën e 2. shumës (ihr) merr mbaresën - et.

Nëse rrënja e foljes është:

• -eln-→ sammeln (= të mbledhësh)

vetën 1. njejës ( ich (= unë) ) -e nuk zbatohet nga rrënja e foljes,
Rrënja e foljes merr në vetën 1. shumës ( wir (= ne) ) dhe në vetën 3. shumës ( sie (= ata/ato) , Sie (= Ju) ) mbaresën -n.

Tek disa folje gjatë zgjedhimit ndryshon zanorja e rrënjës. Ndryshimi i zanores ndodh në vetëm e 2. njëjës (du) dhe në vetën e 3. njejës (er, sie, es).

a → ä bei schlafen (flej)

e → i bei geben (shkoj)

e → ie bei sehen (shkoj)

Foljet modale

Foljet modale modifikojnë kuptimin e foljes në fjali.
Foljet modale përcaktojnë lidhjen me veprimtarinë e shprehur nga folja në fjali.
Folja e dytë pas foljes modale është gjithnjë në paskajore në fund të fjalisë.

• können (mund - aftësi / mundësi:

  Ich kann gut schwimmen.	= Unë mund të notoj mirë.
  Das Auto ist kaputt. Wir können nicht weiter fahren.	= Vetuar është prishur. Ne nuk mund të vazhdojmë rrugën.
  Können Sie mir helfen?	= A mund të më ndihmoni.
  Die Medikamente kann man nur mit Rezept kaufen.	= Olaçet mund të blihen vetëm me recetë.

• mund - leje / ndalim:

  Hier dürfen Sie nicht rauchen!	= Këtu nuk lejohet prija e duhanit!
  Die Bank darf das Geld für das Mittagessen abbuchen.	= Banka mund të tërheq paratë për drekën.

• duhet - detyrë / domosdoshmëri:

  Ich muss den Aufsatz bis morgen schreiben.	= Më duhet ta shkruaj esenë deri nesër.
  Ich muss zum Hauptplatz.	= Më duhet të shkoj në sheshin kryesor.
  Hier musst du den Namen angeben.	= Këtu ju duhet të vendosni emrin

• dua - dëshirë / qëllim:

  Wir wollen am Wochenende an die Ostsee fahren.	= Ne duam të shkojmë në Detin Baltik në fundjavë.
  Ich will dich heiraten.	= Dua te martohem me ty.
  Wollen wir etwas essen?	= A duam të hamë diçka?

• duhet - detyrë / përsëritje e një kërkese:

  Du sollst deiner Oma helfen.	= Ti duhet të ndihmojsh gjyshen tënde.
  Der Arzt sagt, ihr sollt mehr Obst essen.	= Mjeku thotë, ju duhet të hani më shumë fruta.
  Soll ich den Notarzt rufen?	= A duhet të telefonoj mjekun e urgjencës?

• pëlqej - dashuri
  folja modale "mögen" - pëlqej gjendet e vetme në fjali.

  Ich mag keine Schokolade.	= Nuk me pelqen cokollata.
  Ich mag türkisches Essen.	= Me pelqen ushqimi turk.

• dua - dëshirë
  folja modale "dua" është forma gramatikore e konjunktivit II të foljes "mögen" dhe ka kuptimin e vet = dëshirë:

  Ich möchte mit Frau Riedel sprechen.	= Do të dëshiroja të flas me Znj. Riedel.
  Wie möchten die Deutschen am liebsten wohnen?	= Si do të dëshironin të jetojnë më mirë?
  Ich möchte eine Massage haben.	= Do të doja një masazhë.

• të kesh nevojë + zu + Paskajorja
  "Duhet" e mohuar shpesh zëvendësohet me kuptimin "nevojë" nga "nuk duhet". Do të thotë që dikush nuk ka pse të bëjë diçka. Në këtë rast, "nevoja" përdoret si një folje modale dhe gjithmonë ka një fjalë negative dhe një paskajore me "zu".

  Wir müssen morgen nicht früh aufstehen, denn es ist Wochenende.	= Ne nuk duhet të ngrihemi herët nesër sepse është fundjava.
  Wir brauchen morgen nicht früh aufzustehen, denn es ist Wochenende.	= Ne nuk kemi nevojë të ngrihemi herët nesër sepse është fundjava.

  Gjithashtu, "brauchen" në lidhje me një fjalë kufizuese siç është "erst, nur (e thjeshtë), bloß, kaum" mund të përdoret pozitivisht për të shprehur domosdoshmëri.

  Du brauchst erst nächste Woche einzukaufen, noch haben wir viel zu essen und zu trinken.	= Ti duhet tek javën tjetër të bëjsh pazar, ende kemi shumë për ngrënë e prië.
  Um erfolgreich zu werden, brauchst du nur etwas mehr zu arbeiten, dann schaffst du es bestimmt.	= Për të qenë të suksesshëm, duhet vetëm të punoni pak më shumë, atëherë do ta arini patjetër atë.

Foljet modale mund të shfaqen pa një folje të dytë nëse konteksti është i qartë.

Gjatë zgjedhimit të foljeve modale veta 1. dhe 3. janë të njëjta.

Foljet modale shoqërohen gjithashtu me përemrin e pacaktuar "man-njeri" - gjithmonë në vetën e tretë njëjës.

Foljet e përbëra

Ka folje të përbëra të ndashme dhe pandashme.

Foljet e përbëra përbëhen nga parashtesa dhe folja.

Foljet e ndashme

Parashtesa është e theksuar. Në fjaljor e gjejmë: einkaufen (= të bëjsh pazar) .

Parashtesa e modifikon kuptimin e foljes. ("einpkacken-paketim" ka diçka me paketim të bëjë. "Einkaufe-pazar" ka diçka me "blerjen" të bëjë.)

Në kohën e tashme dhe në kohën e pakryer parashtesa gjendet gjithmonë në fund të fjalisë.

Në parztip perfekt "ge" gendet ndërmjet parashtesës dhe foljes.

Parashtesat tek foljet e ndashme:

ab- (= nga)

abfahren (= të nisesh ,të largohesh)

an- (= në)

ankommen (= të arijsh) , anprobieren (= ta provojsh)

auf- (= në/mbi)

aufstehen (= të zgjohesh)

aus- (= nga)

austragen (= ta dorëzojsh, të bartësh) , aussehen (= të dukesh)

bei- (= te/tek)

beibringen (= të mësojsh dikënd... /ti bëjsh me dije)

ein- (= një)

einkaufen (= të bëjsh pazar) , einpacken (= të paketojsh)

los- (= nis..)

losgehen (= të nisesh)

mit- (= me)

mitkommen (= të vijsh (me mua)) , mitnehmen (= të marrësh me vete)

nach- (= pas)

nachmachen (= të imitojsh)

vor- (= para)

vorstellen (= të imagjinojsh/të prezantohesh)

zu- (= në...)

zumachen (= të mbyllësh) , (da)zunehmen (= të shëndoshesh...)

Foljet e pandashme

Parashtesa nuk është e theksuar.

Në kohën e tashme dhe në kohën e pakryer parashtesa gjendet bashkë me foljen.

Partizip perfekti nuk ka "ge-"

Parashtesat te foljet e pandashme:

be-

bekommen (= të pranojsh, të marrësh)

ge-

gefallen (= të të pëlqejë.)

emp-

empfehlen (= të rekomandojsh)

ent-

entschuldigen (= të kërkojsh falje)

er-

erzählen (= të tregojsh)

miss-

missbrauchen (= të abuzojsh)

ver-

verstehen (= të kuptojsh)

zer-

zerstören (= të shkatërrojsh)

Mënyra urdhërore

Imperativi (mënyra urdhërore) përdoret për kërkesa, komanda, këshilla ose tregues.

Imperativi ndërtohet për format në vijim:

Imperativi për "formën-du" do të formohet pa përemrin vetorë "du" dhe pa mbaresën "-st".

Imperativi për "formën- ju" do të formohet pa përemrin vetorë "ihr".

Imperativi për "formën-Sie" do të formohet përmes ndryshimit të rënditjes së fjalëve.

Foljet me umlaut (ä,ö,ü) në vetën e 2. dhe 3. njejës e humbin umlautin në imperativ.

Tek foljet me mbaresa foljore: "-t", "-d", "-ig", "-er", "-el" marrin mbarimin "-e" në "du-formë".

Format e parregullta të imperativit

Imperativi - "forma-wir (ne)"

Imperativi për "formën-wir" do të formohet përmes ndryshimit të renditjes së fjalëve.

Koha e pakryer

Koha e pakryer është një formë e së kaluarës që përdoret më së shumti në tregime.
Koha e pakryer përdoret në tekstet e shkruara.

Veta 1. dhe 3 në kohën e pakryer është gjithmonë e njëjtë.

Foljet e rregullta

Foljet e rregullta me mbaresë në rrënjë të folljes;

Foljet e parregullta

Kur tregohet për të kaluarën dhe përdoren foljet "haben-kam", "sein-jam" dhe ato modale, pothuajse gjithmonë përdoret koha e pakryer, edhe nëse i gjithë teksti është në kohën e kryer.

Në kohën e pakryer veta 1. dhe 3. janë gjithmonë njëlloj.

Koha e kryer

Koha e kryer është një formë e kohës së shkuar.

Koha e kryer ndërtohet me foljen ndihmëse ("haben - kam" ose "sein - jam" të zgjedhuar dhe partizip perfekt - pjesores në fund të fjalisë.

Parzizip Perfekt - Pjesorja e së kaluarës

Foljet e rregullta

Duhe shtuar parashtesën "ge-" dhe parapashtesa "-t"

Tek foljet, cilat mbarojnë me t-“, „-d-“, „-tm-“, „-chn-“, „-ffn-“ shtesat e rrënjës: parashtesa "ge-" dhe prapashtesa "-et"

Foljet e parregullta

Pjesoren e së kaluarës të foljeve të parregullta duhet mësuar përmendës. Mbaron si zakonisht me "-en".

Foljet e ndashme

Te foljet e ndashme të rregullta dhe të parregullta parashtesa "-ge"- gjendet ndërmjet parashtesës dhe rrënjës së foljes.

Pjesorja e kohës së kryer pa "ge-"

Te foljet e pandashme të rregullta dhe të parregjullta që fillojnë me „be-”, „ge-”, „emp-”, „ent-”, „er-”, „miss-”, „ver-”, „zer-” nuk do të kenë parashtesën "ge-"

Foljet me prapashtesat „-ieren“ nuk kanë„ge-“ dhe janë gjithmonë të rregullta.

Koha e kryer me follen ndihmëse "sein-jam".

Folja ndihmëse "sein-jam" përdoret, kur folja:

• shpreh lëvizje të subjektit nga A në B: „kommen“, „gehen“, „laufen“, „springen“, „ziehen“

  Wir sind nach Wien gekommen.	= Ne kemi ardhur në Vjenë.
  Er ist erst spät nach Hause gekommen.	= Ai ka ardhur vonë në shtëpi.
  Ich bin ins Kino gegangen.	= Unë kam shkuar në kinema.
  Sie ist vor kurzem von der Türkei nach Deutschland gezogen.	= Kohët e fundit ajo është transferuar nga Turqia në Gjermani.

• te ndryshimi e gjendjes të subjektit, sie: „aufwachen“, „einschlafen“, „wachsen“, „sterben“:

  Ich bin sofort eingeschlafen.	= Unë kam fjetur menjëherë.
  Du bist aber groß gewachsen!	= Por ti qenke rritur i mach!
  Hermann Hesse ist 1962 in der Schweiz gestorben.	= Herman Hesse ka vdekur në vitin 1962 në Zvicër.

• te foljet:

  sein

  të jesh

  Ich bin gestern im Kino gewesen.

  Unë dje kam aqenë në kinema.

  werden

  të bëhesh

  Sie ist Mathematiklehrerin geworden.

  Ajo është bërë mësuese e matematikës.

  bleiben

  të rrijsh

  Die ganze Woche ist er wegen der Grippe zu Hause geblieben.

  Ai k qendruar në shtëpi gjatë gjithë javës për shkak të gripit.

  passieren

  të rrijsh

  Was ist passiert?

  Çka ka ndodhur?

  geschehen

  të ndodh

  Was ist geschehen?

  Çka ka ndodhur?

  begegnen

  të takojsh

  Ich bin ihm im Park begegnet.

  E kam atë në park.

Koha e kryer me "haben-kam"

Folja ndihmëse "haben -kam" përdoret tek të gjitha foljet me objekt në rasën kallëzore (edhe tek lëvizja e subjektit).

Folja ndihmëse "haben-kam" përdoret tek të gjitha foljet vetvetore (refleksive) (edhe tek lëizja e subjektit).

Foljet vetvetore

Einige Verben verlangen das Reflexivpronomen „sich”.

Das Reflexivpronomen kann bedeuten, dass die Tätigkeit auf das Subjekt gerichtet ist.

Das Reflexivverb muss konjugiert werden.

Wenn das Reflexivverb ein Akkusativobjekt erfordert, verändert sich das Reflexivpronomen:

Neben der reflexiven Verwendung können einige Verben auch zur Bezeichnung einer reziproken (wechselseitigen) Beziehung verwendet werden. An einer reziproken Beziehung sind immer mindestens zwei Personen beteiligt. Deshalb stehen das Verb und das reziproke Pronomen immer im Plural.

Reziproke Verben treten nur mit Subjekten im Plural auf. Deshalb werden die Pluralformen des Reflexivpronomens uns, euch und sich verwendet.

Pasivi/pësorja

Pasivi përdoret kur informacioni më i rëndësishëm në fjali është veprimi dhe jo ekzekutuesi.

Pasivi formohet me foljen e zgjedhuar ndihmëse "werden (do të)" dhe Partizip II- pjesorja në fund të fjalisë.

Ekzekutori mund të shprehet me "von (nga) + dativ (rasa dhanore)".

Pasivi-pësorja dhe foljet modale

Pasivi (pësorja) mund të përdoret edhe me foljet modale mund, duhet, mundet dhe do të duhej. Folja modale mund gjendet në kohën e tashme si dhe në kohën e pakryer.Me këtë rast përdoret edhe folja ndishmëse "werden-do të" dhe partizipII - pjesorja e foljes kryesore.

Pasivi - pësorja dhe koha e pakryer

Koha e pakryer në pasiv formohet me format e kohës së pakryer të foljes "werden (do të) dhe partizip II (psesorja) e foljes kryesore.

Konjunktivi II

Konjunktivi II përdoret në gjermanisht për të shprehur kërkesa, dëshira, mundësi joreale dhe hamendje. Konjuktivi II formohet me foljen ndihmëse "werden-do" dhe paskajoren në fund të fjalisë.

Folja „würden“ zgjedhohet.

Foljet "kam", "jam" dhe foljet modale formojnë konjunktivin me format e të pakryerës dhe me umlaut.

Me konjunktiv mund të shprehet një dëshirë.Shpesh përdoren pjesëzat „doch“, „bloß“ dhe „nur“

Me konjunktiv mund të shprehim një këshillë. Për këtë përdoret folja modale "sollen".

Mit dem Konjunktiv kann man Irreales/Möglichkeit ausdrücken.

Mit dem Konjunktiv kann man eine Vermutung ausdrücken.

Një kërkesë e sjellshme mund të shprehet në një fjali pyetëse me konjunktiv II:

Koha e ardhme

Im Deutschen genügt meistens der Gebrauch des Präsens mit einem Zeitwort zukunftsbezogene Handlungen oder Absichten auszudrücken.

Das Futur I ist eine Zeitform, die direkt einen Sachverhalt in der Zukunft bezeichnet. Es wird mit dem Hilfsverb „werden“ und dem Infinitiv des entsprechenden Verbs gebildet, welches am Satzende stehen muss.

Reagimi i foljeve

Die meisten Verben verlangen eine feste Verbindung mit einer Präposition.
Die Verben mit ihren Präpositionen und danach folgendem Kasus muss man leider auswendig lernen.

Die Liste der häufigsten Verben mit ihren Präpositionen:

Wichtige Strukturen:

Wenn man die Frage nach einer Person bildet, steht die Kasusfrage (im Akkusativ „wen“ oder im Dativ „wem“) nach der von dem Verb verlangten Präposition.

Wenn man die Frage nach einer Sache bildet, steht die von dem Verb verlangte Präposition nach dem Wort „wo-“. Ein „–r-“ zwischen „wo-“ und der Präposition braucht man, wenn die Präposition mit einem Vokal beginnt.

Wenn man das Präpositionaladverb bildet, steht die von dem Verb verlangte Präposition nach dem Wort „da-“. Ein „–r-“ zwischen „da-“ und der Präposition braucht man, wenn die Präposition mit einem Vokal beginnt.

Foljet me parafjalë

Im Deutschen bilden viele Verben ihre Ergänzung mit einer festen Präposition. Es hängt von der Präposition ab, in welchem Kasus das Nomen steht.

Wenn man die Frage nach einer Sache bildet, steht die von dem Verb verlangte Präposition nach dem Wort „wo-“. Ein „–r-“ zwischen „wo-“ und der Präposition braucht man, wenn die Präposition mit einem Vokal beginnt.Die Frage nach der Sache lautet in diesem Fall:

Wenn man die Frage nach einer Person bildet, steht die Kasusfrage (im Akkusativ „wen“ / im Dativ „wem“) nach der von dem Verb verlangten Präposition.

Verben mit Präpositionen, denen immer der Akkusativ folgt:

Die Präpositionen „auf, für, gegen, um, über“ erfordern den Kasus Akkusativ, wenn sie mit einem praepositionalem Verb gebraucht werden.

Verben mit Präpositionen, denen immer der Dativ folgt:

Die Präpositionen „bei, mit, nach, aus, unter, von, zu, vor“ erfordern den Kasus Dativ, wenn sie mit einem praepositionalem Verb gebraucht werden.

Präpositionen, bei denen der Dativ oder der Akkusativ folgen kann:

Die Präpositionen „an“ und „in“ können je nach Fall sowohl den Kasus Akkusativ, als auch den Kasus Dativ, wenn sie mit einem praepositionalem Verb gebraucht werden, erfordern.

Folja modale "sollen" - duhet

Folja modale sollen përdoret gjithashtu për të shprehur një nevojë që nuk është subjektive. Shpesh kjo është një kërkesë, një kërkesë ose një urdhër nga një person i tretë.

Zgjedhimi i foljes sollen në konjunktiv koha e tashme

Në konjunktiv II folja Solllen (duhet) shpreh një sugjerim, rekomandim ose këshillë.